خلاصه موافقت‌نامه و پروتكل مادرید
اولین اقدام جهت حمایت از علامت تجارتی و برخورداری از حقوق مرتبط با آن ثبت علامت در بعد داخلی (ملی) طبق كنوانسیون پاریس میباشد. با نگرشی بر تاریخچه این كنوانسیون در خصوص حمایت از مالكیت صنعتی در می‌یابیم كه به منظور حمایت از علائم تجارتی در سطح بین‌المللی بموجب كنوانسیون مزبور صاحب علامت (شخص حقیقی یا حقوقی) می‌بایست به طور جداگانه تعدادی تقاضانامه را در ادارات كشورهای مختلف عضو به زبان‌های گوناگون با پرداخت هزینه‌های متفاوت و صرف زمان طولانی، تودیع نماید. به همین منظور جهت تسهیل روند ثبت بین‌المللی و تحصیل حقوق ناشی از آن تعدادی از كشورهای عضو كنوانسیون پاریس اتحادیه بین‌المللی را جهت حمایت از مالكیت صنعتی در راستای كنوانسیون مزبور تشكیل داده و در آن سیستم مادرید را به عنوان دستورالعمل ثبت بین‌المللی علائم تجارتی تصویب نمودند. این سیستم شامل دو معاهده موافقت‌نامه مادرید مورخ ۱۸۹۱ و پروتكل مرتبط با آن مصوب ۱۹۸۹ میباشد. این سیستم از طریق دفتر بین‌المللی وایپو اداره می‌شود، هر كشور عضو كنوانسیون پاریس برای حمایت از حقوق علائم تجارتی اتباع خویش در سایر كشورها، می‌تواند عضو موافقت‌نامه، پروتكل و یا هر دو آن‌ها گردد.
ثبت بین‌المللی براساس موافقت‌نامه و پروتكل مادرید
مبرهن است كه به منظور حمایت از علائم تجارتی در سطح بین‌المللی به موجب كنوانسیون، صاحب علامت (شخص حقیقی یا حقوقی) می‌بایست به طور جداگانه تعدادی تقاضانامه را در ادارات كشورهای مختلف عضو به زبان‌های گوناگون با پرداخت هزینه‌های متفاوت و صرف زمان طولانی، تودیع نماید.
به همین منظور جهت تسهیل روند ثبت بین‌المللی و تحصیل حقوق ناشی از آن تعدادی از كشورهای عضو كنوانسیون پاریس اتحادیه بین‌المللی را جهت حمایت از مالكیت صنعتی در راستای كنوانسیون تشكیل داده و در آن سیستم مادرید را به عنوان دستورالعمل ثبت بین‌المللی علائم تجارتی تصویب نمودند.
این سیستم شامل دو معاهده: موافقت‌نامه مادرید مورخ ۱۸۹۱ و پروتكل مرتبط با آن مصوب ۱۹۸۹ و همچنین آئین‌نامه مشترك میباشد. سیستم مادرید در حال حاضر دارای ۸۶ عضو متشكل از كشورها و دفاتر منطقه‌ای میباشد.
لازم به توضیح است كه درخواست ثبت بین‌المللی صرفا" از طریق دفاتر مالكیت صنعتی كشورهای عضو سیستم مادرید" امكان‌پذیر بوده و منوط به ثبت در كشور مبداء میباشد.
علامت تجاری(Trademark) چیست؟
یک علامت تجاری، بنا به تعریف مشخصه‌ای است که کالاها و یا خدمات مربوط به شخص حقیقی یا حقوقی را متمایز می‌نماید. منشاء آن نیز به زمان‌های قدیم برمی‌گردد یعنی زمانی که صنعتگران وهنرمندان امضاء و یا مهر مخصوص خود را بر روی محصولات یا آثار هنری خود می‌گذاردند. در طول سالیان این علامت‌ها سیر تکاملی خود را به سوی حمایت و ثبت علائم تجاری امروزی طی کرده‌اند. این سیستم به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا کالا یا خدمات مورد نیاز خود را براساس علامت تجاری خاصی که طبیعت و یا کیفیت آن محصول و خدمت را مشخص می‌کند انتخاب و خریداری نمایند.
عملکردهای علائم تجاری
علامت تجاری، مالک آن را از حمایت‌های قانونی برخوردار می‌سازد و وی می‌تواند برای متمایز نمودن کالا یا خدمات خود از آن استفاده نموده و یا در ازاء دریافت وجه، شخص دیگری را مجاز به استفاده از این علامت خاص بنماید. در واقع حق استفاده انحصاری از علامت ثبت شده جهت استفاده بر روی محصولات و خدمات موردنظر و یا ارائه مجوز استفاده از آن به دیگری، فقط در اختیار صاحب علامت میباشد. دوره حمایت از علامت تجاری ده سال است که میتوان آن را با پرداخت هزینه‌های مربوطه، به صورت نامحدود، تمدید کرد.
در واقع، حمـــــایت از علائم تجارتی به سبب شهرت و منافع مادی حاصله از آن‌ها موجب تشویق صاحبان این حقوق به انجام اقدامات مبتکرانه و شجاعانه درسطح جهان می‌گردد، به علاوه ممانعت از رقابت‌های غیرقانونی و ناعادلانه از قبیل جعل علامت تجاری مشابه برای محصول و یا خدمت نامرغوب و متفاوت را در بردارد. حمایت ازعلائم تجاری توسط دادگاه صورت میگیرد به طوری که در اکثر نظام‌های قضایی، دادگاه‌ها قادرخواهند بود مانع از تخلفات انجام شده بر روی علایم تجاری شوند.
به مفهوم کلی‌تر علائم تجاری، از طریق به رسمیت شناختن کالا یا خدمات خاص و در برداشتن منافع مالی درسطح جهان، موجب پیشرفت ابتکار عمل و کارآفرینی می‌گردند. حمایت از علائم تجاری موجب جلوگیری از رقابت‌های غیرمنصفانه تجاری به شکل تولید کالاهای تقلبی و استفاده از علایم مشخصه تجاری برای فروش محصولات باکیفیت پایین صورت می‌گردد. این نظام به افرادی که صاحب مهارت و سرمایه هستند کمک می‌نماید تا کالا و خدمات خود را به روشی منصفانه تولیدکرده و بفروشند که در نتیجه تجارت بین‌المللی را نیز تسهیل می‌نماید.
سیستم حمایتی از علائم تجاری این فرصت را برای كسانی كه دارای مهارت و تجربه کافی هستند فراهم می‌نماید تا در منصفانه‌ترین شرایط ممکن به تولید و بازاریابی کالاها و خدمات خود پرداخته و بدین ترتیب امکان تجارت بین‌المللی برایشان تسهیل گردد و همچنین در مصرف کننده ایجاد اعتماد جهت تعیین حقوق ناشی از انتخاب وی می‌نماید.
چه نوع علائم تجاری را میتوان ثبت نمود؟
مطابق با قانون مصوب کشورها، علامت تجاری ممکن است متشکل از یک یا چند کلمه، حرف یا عدد باشد، البته تعداد این علائم در تمامی دنیا نامحدود میباشد. همچنین علامت تجاری برگرفته از شکل، نماد، اشکال سه بعدی، نمادهای صوتی مانند اصوات موسیقی، رایحه و یا رنگ دارای ویژگی متمایز کننده باشد، علامت تجاری می‌تواند شامل کلمه، حرف و یا عدد و یا ترکیبی از آن‌ها باشد. علاوه بر علائم تجاری که مبدأ تجاری کالاها یا خدمات را معین می‌کند، چند دسته دیگر از علائم نیز وجود دارند:
علائم جمعی ( COLLECTIVE MARKS )
علامت‌هایی هستند که به یک مجموعه یا انجمن تعلق میگیرد به طوری که اعضای آن توسط این علامت خود را در سطح کیفی و یا سایر مجموعه مشخصات مورد نیاز آن مجموعه یا انجمن معرفی می‌نمایند. به‌عنوان مثال از انجمن‌ها و یا کانون‌هایی میتوان یاد کرد که به عنوان نماینده گـــروهی خاص از کانون سردفتران، حسابداران، مهندسین و یا معماران می‌باشند.
علائم تائیدی (CERTIFICATION MARKS)
علامت‌هایی هستند که در مقابل اجرا و رعایت یکسری استانداردهای تعریف شده به تولیدکننده و یا ارائه دهنده خدمات اعطا می‌گردد. این علامت می‌تواند به هرکسی که بتواند تائید کند که محصول تولیدی او از طریق روشی تولید شده است که استانداردهای تعین شده را رعایت کرده است، اعطا گردد. به عنوان مثال میتوان از استاندارد کیفی ISO 9000 که در جهان کاملاً شناخته شده و مقبول میباشد، نام برد.
علامت تجاری چگونه ثبت می‌شود؟
جهت درخواست ثبت بین‌المللی علامت تجاری در سایر کشورها، ابتداء بایستی علامت موردنظر درکشور مبداء به ثبت برسد. بنابراین ثبت داخلی علامت تجاری در کشور مبداء پیش نیاز ثبت بین‌المللی علامت تجاری درکشورهای عضو سیستم مادرید میباشد. اقدام به درخواست ثبت بین‌المللی علامت تجاری صرفا" ازطریق اداره مالکیت صنعتی امکان پذیر میباشد.
نخستین گام در این امر، پرکردن فرم اظهارنامه علامت تجاری نزد اداره مالکیت صنعتی میباشد که امور مربوط به ثبت علائم تجاری را به عهده دارد. این فرم درخواست باید شامل جزئیات و مشخصات علامت مورد درخواست از قبیل رنگ، فرم و سایر مشخصات علامت مزبور باشد. این فــــرم همچنین باید شامل لیست کالاها یا خدمات مرتبط طبق طبقه‌بندی بین‌المللی علائم تجاری باشد که علامت درخواستی، آن‌ها را در برمی‌گیرد.
یک علامت تجاری باید خاص و متمایز کننده باشد به طوری که مصرف‌کنندگان با دیدن آن علامت محصول مورد نظر را شناخته و همچنین آن را از سایر علائــــم تجاری و دیگر محصولات که با آن علائم تجاری معرفی می‌شوند را تشخیص دهند. یک علامـــت تجاری نباید باعث گمراهی و یا فـــریب مصرف‌کننده گردیده و یا باعث از بین رفتن نظم عمومی یا خلاف اخلاق حسنه گردد.
حقوقی که به یک علامت تجاری اعطا می‌گردد الزاماً با حقوق اعطا شده به علامت تجاری دیگر یکسان نخواهد بود. این موضوع از طریق بررسی‌های انجام شده توسط اداره علائم تجاری و یا در نتیجه ادعای اشخاص ثالث به حقوق مشابه تعیین می‌گردد.
دامنه حمایت از علائم تجاری تا کجاست؟
تقریباً تمامی کشورهای جهان، علائم تجاری را ثبت و حمایت می‌کنند هر اداره ملی یا منطقه‌ای ثبت علائم تجاری، مجموعه‌ای از اطلاعات علامت‌های تجاری ثبت شده را نگهداری می‌کنند که شامل اطلاعات کامل درخواستی برای تمام علائم ثبت شده، تمدید شده، جستجوها و اعتراضات توسط اشخاص ثالث، میباشد. لیکن تأثیر ثبت این علائم محدود به کشور یا قلمرو مورد نظر می‌شود.
به منظور اجتناب از نیاز به ثبت علامت تجاری به طور جداگانه در هریک از سازمان‌های ملی یا منطقه‌ای ثبت علائــم، سازمان جهانی مالکیت معنوی WIPO سیستمی را جهت ثبت بین‌المللی علائم تجاری ایجاد كرده است. این سیستم تحت موافقت‌نامه و پروتکل مادرید که ثبت بین‌المللی علائم را در برمی‌گیرند اداره می‌گردد. هرشخصی که به‌طریقی (به لحاظ ملیت، اقامت و یا استقرار بنگاه صنعتی یا تجاری) به یک کشور طرف قرارداد و به یکی یا هردو معــــاهده مذکور مرتبط باشد، می‌تواند با ثبت یا درخواست ثبت علامت تجاری خود در اداره ثبت علائم تجاری آن کشور از مزایای ثبت بین‌المللی که تأثیر آن در همه یا برخی از دیگر کشورهای عضو سیستم مادرید است برخوردار گردد. درحـال حاضر ۸۶ کشور جهان عضـــو سیستم مادرید می‌باشند و متقاضیان ثبت بین‌المللی علائم می‌توانند از طریق سیستم مادرید بشرح ذیل علائم خود را درکشورهای موردنظر خویش ثبت نمایند:
- با مراجعه به آدرس اینترنتی/ MADRID SYSTEM WWW.WIPO.INT جهت دریافت اطلاعات مربوط به ثبت و فرم تقاضا (اظهارنامه) و محاسبه هزینه‌ها (Fee Calculation)
- یک برگ نامه درخواست ثبت بین‌المللی با عنوان اداره ثبت علائم تجاری با درج اسامی کشورهای مورد نظر.
- تصویر تصدیق ثبت داخلی نیز می‌بایست ضمیمه درخواست شود. متقاضیان باید توجه داشته باشند درخواست ثبت (تصویر یا علامت بین‌المللی) آن‌ها دقیقاً با تصدیق داخلی مطابقت داشته باشد.
- ارائه معرفی‌نامه بر روی سربرگ شرکت یا وکالت‌نامه رسمی وكیل برای (اشخاص حقوقی)، مراجعه مالک علامت یا وكیل ایشان با ارائه وکالت‌نامه رسمی برای (اشخاص حقیقی)
- تکمیل یکی از سه فــرم مربوط (MM1, MM2, MM3 که ازسایــــت WIPOگرفته می‌شود) با توجه به تقاضای ثبت در كشورهای عضو موافقت‌نامه، پروتکل یا هردو، در سه نسخه
- پرداخت هزینه ثبت که از طریق پرکردن فرم برآورد هزینه، موجود در سایت مذکور و به فرانک سوئیس تعیین می‌گردد (هزینه ثبت بین‌المللی بعد از تسلیم اظهارنامه به اداره مالكیت صنعتی برمبنای تعداد طبقات و کشورهای مورد تقاضا به فرانک سوئیس به حساب WIPO قابل پرداخت میباشد). به‌طور کلی این سیستم دارای ۱۹ فرم میباشد که تقاضای ثبت و سایر درخواست‌های متقاضیان مبنی بر اعمال تغییرات علائم و انتقالات و... حسب مورد از فرمهای مزبور استفاده می‌گردد.
مزایای استفاده سیستم ثبت بین‌المللی علائم تجاری (سیستم مادرید)
بموجب مقررات ثبت بین‌المللی علائم تجاری (سیستم مادرید)، علامت با توجه به قوانین داخلی هركشور مورد بررسی قرارمی‌گیرد و سپس وارد طریق بین‌المللی خود می‌شود یعنی ثبت بین‌المللی علائم تجاری درمرحله اول با ثبت ملی در اداره كشور مبداء صورت میگیرد و سپس به‌صورت اتوماتیك با تعیین كشورهای مورد نظر در سطح بین‌المللی انجام می‌شود امتیاز این سیستم اینست كه متقاضی با تسلیم یك اظهارنامه بین‌المللی از طریق اداره مالکیت صنعتی به وایپو می‌تواند درصورت تمایل در ۸۶ كشور عضو موافقت‌نامه و پروتکل مادرید یا تعدادی ازآن‌ها بسته به انتخاب خود حمایت ازعلامت تجاری خود را درخواست وكسب نماید.
بنابراین مزیت استفاده از آن، در ساده، ارزان و موثر بودن آن میباشد یعنی تنها به‌وسیله یك تقاضانامه بین‌المللی واحد به یك زبان (فرانسه، انگلیسی یا اسپانیولی) و پرداخت یك تعرفه به فرانك سوئیس، تحصیل و تامین حمایت از علائم تجارتی یا خدماتی در كشورهای تعیین شده در فرم درخواست میسر می‌گردد. همچنین درصورتی‌كه هرگونه تغییری درعلامت ثبت مبداء ازطرف دارنده آن صورت گیرد ازقبیل تغییرنام، آدرس، مالكیت، تمدید وغیره میتوان با تكمیل فرمهای مربوطه و پرداخت هزینه ای اندك تغییرات مزبور را درسطح بین المللی اعمال نمود.
دیگراینكه اداره مبدا نیز از انجام طبقه بندی كالاها وخدمات و انتشارعلائم درروزنامه رسمی كشورمتبوع خویش بی نیازاست. درواقع ثبت بین المللی مجموعه ای ازثبتهای ملی طبق مقررات داخلی هركشورتعیین شده، میباشد.
مدارك موردنیازجهت فرایند ثبت بین المللی علامت (تحت سیستم مادرید)
- نامه درخواست جهت ثبت بین المللی علامت خطاب به اداره ثبت علائم تجاری با درج اسامی كشورهای مورد نظر
معرفی نامه برروی سربرگ شركت همراه با امضاء مدیران و دارندگان حق امضاء همراه با مهر شركت (اشخاص حقوقی) و درصورت مراجعه وكیل رسمی ارائه وكالتنامه دادگستری
- كپی مصدق شناسنامه و كارت ملی مدیران و دارندگان حق امضاء شركت و روزنامه تاسیس و آخرین تغییرات شركت (اشخاص حقوقی) و ارائه كپی مصدق شناسنامه و كارت ملی (اشخاص حقیقی) و در صورت مراجعه وكیل رسمی ارائه وكالتنامه دادگستری .
- اظهارنامه یا اصل گواهی ثبت علامت تجاری درایران جهت رؤیت و كپی آن جهت ضبط در پرونده یا ارائه كپی مصدق گواهی ثبت علامت تجاری .
- تكمیل فرم مخصوص لاتین پس ازمشخص شدن كشورهای موردنظرمتقاضی
- برگه محاسبه هزینه ها همراه با مهر و امضاء متقاضی (Fee Calculation)
- رسید مربوط به پرداخت هزینه بررسی اظهارنامه ثبت بین‌المللی (پس ازدریافت معرفی نامه از اداره جهت مراجعه به بانك ملی - شعبه عباس آباد )
"ضمنا به كلیه متقاضیان محترم ثبت بین المللی توصیه می‌گردد از واریز هزینه‌های ثبت بین‌المللی مربوطه قبل از تكمیل و تائید فرم مربوطه توسط اداره ثبت علائم تجاری جدا خودداری فرمایند."
توجه: برای دسترسی به فرم مخصوص لاتین و برگه پرداخت هزینه‌ها به سایت اینترنتی به شرح ذیل مراجعه فرمائید :
اسامی کشورهای عضو سیستم ثبت بین‌المللی مادرید :
| آنتیگوا و باربادو | آلبانی | ارمنستان |
| بن ایر | اتریش | استرالیا |
| آذربایجان | بوسنی و هرزه گوین | بلغارستان |
| بحرین | بوتان | بوتسوان |
| بنلوكس | بلاروس | سوئیس |
| چین | کوبا | قبرس |
| جمهوری چک | آلمان | دانمارک |
| الجزیره | استونی | مصر |
| اتحادیه اروپا | اسپانیا | فنلاند |
| فرانسه | انگلستان | گرجستان |
| غنا | یونان | کرواسی |
| مجارستان | ایرلند | ایران |
| ایسلند | ایتالیا | ژاپن |
| کنیا | قرقیزستان | كره جنوبی |
| كره شمالی | قزاقستان | لیختن اشتاین |
| لیبریا | لسوتو | لیتونی |
| لتونی | موروكو | موناكو |
| مولداوی | مونته نگرو | ماداگاسكار |
| مقدونیه | مغولستان | موزامبیك |
| نامیبیا | نروژ | عمان |
| لهستان | پرتقال | رومانی |
| صربستان | روسیه | سودان |
| سوئد | سنگاپور | اسلوونی |
| اسلوواکی | سییرالئون | سان مارینو |
| سائوتومه و پرینسپ | سوریه | سوازیلند |
| تاجیكستان | ترکمنستان | تركیه |
| اوكراین | آمریکا | ازبكستان |
| ویتنام | زامبیا | كوراكائو |
| سینت مارتین |