ایزو 14001 یک استاندارد بین المللی است و در مورد نحوه اجرای یک سیستم مدیریت محیط زیست موثر اطلاعاتی در اختیار ما می‌گذارد. این استاندارد به منظور ایجاد توازن بین دو هدف حفظ سود آوری و کاهش اثرات زیست محیطی طراحی شده است. در صورت اجرای کامل دستورالعمل‌های این استاندارد هر تشکیلاتی می‌تواند به این اهداف برسد.
این استاندارد بین المللی در رابطه با سیستم محیط زیست است که تضمین کیفیت محصول و ارایه خدمات را از نظر هماهنگی با الزامات زیست محیطی و حفظ آن بیان می دارد. آخرین ویرایش این استاندارد ایزو 14001:2015 می باشد.
ایزو 14001:2015 – سیستم مدیریت محیط زیست (EMS) در راستای به حداقل رساندن نارسایی‌ها و صدمات به محیط زیست الزاماتی را برای سازمان‌ها ایجاد می‌نماید که کم‌ترین آلایندگی و آسیب را به محیط اطرافشان وارد کنند. سازمان بین المللی استاندارد در سال 1993 جهت یکپارچگی سازمان‌ها در حوزه کنترل و کاهش اثرات زیست محیطی، تصمیم به تدوین یک استاندارد بین المللی نمود و در سال 1996 اولین سری این استاندارد منتشر شد. این استاندارد یک استاندارد عمومی محسوب می‌شود که هر سازمانی بدون توجه به نوع فعالیت و اندازه می‌تواند جهت اخذ این استاندارد اقدام نماید.
استاندارد ISO 14001:2015 آخرین ویرایش استاندارد مدیریت زیست محیطی است که از دیدگاه استراتژیک به مسأله محیط زیست توجه داشته و سازمان‌ها را ملزم می‌نماید که این موضوع را در برنامه‌ریزی‌های راهبردی خود در نظر گیرند. علاوه بر اینکه مسائل محیط زیستی یکی از دغدغه‌های دنیای امروز محسوب می‌شود این نوع نگرش به این استاندارد می‌تواند در زمینه سودآوری و توسعه اقتصادی پایدار موثر باشد. توجه به نظرات ذینفعان و قوانین بین المللی و ملی، نگرش مبتنی بر ریسک و ایجاد فرهنگ مدیریت محیط زیستی در سازمان از جمله تغییراتی است که جهت هماهنگی با تغییرات اخیر ISO 9001:2015 در این استاندارد در نظر گرفته شده است. تفاوت عمده ویرایش جدید با ویرایش قبلی آن توجه به اثرات زیست محیطی چرخه حیات محصول و بحث پسماند و بازیافت است.
استاندارد ISO 14001:2015 در 10 بند مطابق و هماهنگ با آخرین ویرایش ایزو 9001 تهیه شده که به راحتی به طور یکپارچه قابل اجرا خواهد بود. این استاندارد مهم‌ترین مسائل روز محیط زیستی همچون پیشگیری از تغییرات آّب و هوایی، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، حفاظت از تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها را در مرکز توجه قرار می‌دهد.
هدف از کاربرد ISO 14001
به عنوان یک عنصر موثر و فعال در نظام مدیریت، عملکرد زیست محیطی سازمان را بهبود بخشیده، نظام مدیریت را منسجم و استاندارد کرده، اجرا و راهبری امور را هماهنگ ساخته، مدیران را با شیوه های حل مشکلات آشنا نموده و موانع ساختاری موجود را مشخص می سازد. این استاندارد انعطاف پذیر بوده و اجزای آن متناسب با ویژگی‌های هر سازمان و نیز قوانین و شرایط محیط زیست هر کشور به شکل واقع گرایانه انتخاب می‌شود و با هدف برقراری نظام مدیریت زیست محیطی در نظام موجود در یک سازمان، شرکت و… استقرار می‌یابد، تا با روشی هدفمند و نظام‌مند، مشکلات و خطرات زیست محیطی مرتبط با فعالیت‌های سازمان را در قسمت‌های مختلف شناسایی و سپس به دسته بندی آنها بپردازد.
در مرحله بعد برحسب اولویت بندی‌های صورت گرفته ، برنامه‌های مشخصی به منظور کنترل و کاهش خطرات و مشکلات مذکور، تدوین می‌گردد که در آنها حوزه فعالیت، زمان انجام، مسئولیت ها و روش‌های انجام کار دقیقاً مشخص شده است.
مزایا و اهمیت استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی ISO 14001
- اطمینان از حفاظت محیط زیست در سطح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی
- بهبود روش‌های مدیریت، به ویژه ترویج و ترغیب فعالیت مدیریت محیط زیست و بهبود ارتباط برون و درون سازمانی
- در سطح جهانی ورود به سیستم‌های مدیریت زیست محیطی توافق همه جانبه بوجود خواهد آورد و اعتبار و مقبولیت می‌آفریند
- کاهش مصرف منابع طبیعی و مواد اولیه
- کاهش مصرف انرژی
- کاهش ضایعات و پسماندها و استفاده از روش های بازیافت
- افزایش رعایت مقررات و قوانین زیست محیطی
- آمادگی و واکنش در وضعیت اضطراری
- کاهش شکایات، جریمه ها و مجازات‌ها
- حذف دوباره کاری‌ها
- ارتقاء بهره‌وری به دلیل استفاده از منابع انسانی، طبیعی، اقتصادی و بازدهی کالا و خدمات
- بهبود ایمنی و بهداشت
- بهبود کیفیت محیط زیست طبیعی و انسانی و حصول به توسعه پایدار
تاثیر بکارگیری سیستم مدیریت زیست محیطی ایزو 14001 بر فعالیت‌های سازمان
- ارتقاء سطح آگاهی‌های عمومی پرسنل نسبت به مسائل زیست‌محیطی و ایزو که موجب رعایت مسائل زیست‌محیطی و …. و همچنین شناسایی مشکلات و ارائه راهکار برای رفع آنها می‌شود
- صرفه جویی در مصرف سوخت و انرژی از طریق خرید بهینه و مناسب اقلام و کالاها منطبق بر استانداردهای ایزو (در جهت دوام بیشتر آنها و جلوگیری از اتلاف منابع)
- استفاده بهینه ازمنابع بخصوص مصرف کاغذ از طریق ایجاد آگاهی در پرسنل
- اجرای موفق طرح تفکیک زباله از مبدا با بکارگیری آموزش در کلیه سطوح سازمانی
- ارزیابی رعایت مسائل زیست محیطی توسط پیمانکاران طی بازدیدهای مکرر حوزه‌های مربوطه و واحد محیط زیست و انرژی و اقدام در جهت رفع مورد از طریق تذکر و اعمال کسورات در صورت وضعیت ایشان
- لحاظ امتیازات داده شده به پیمانکاران، در خصوص رعایت مسائل زیست‌محیطی، در انتخاب پیمانکاران ذیصلاح
- رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی در هنگام کار توسط کلیه کارگران و پیمانکاران
- گردآوری آمار کمی و کیفی عملکرد زیست محیطی حوزه‌های مختلف به جهت لزوم تکمیل مستندات موجود
- اعمال مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان و استفاده از روش های جدید در ساختمان‌ها توسط کمیسیون‌های مختلف برای مجتمع‌های مسکونی به لحاظ کاهش مصرف انرژی
- بررسی جنبه های مختلف زیست محیطی در انجام کلیه پروژه‌های بزرگ منطقه
- استقرار واحد محیط زیست و انرژی در منطقه برای اجرایی نمودن اهداف کلان و خرد و نحوه نظارت بر اجرای بهینه برنامه‌ها
- ارزشیابی نحوه عملکرد واحد های مختلف در خصوص مسائل زیست محیطی
- تهیه جزوات آموزشی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان
- برقراری ارتباط با طرف‌های ذینفع از طرق مختلف نظیر : اینترنت، فرم‌های نظرسنجی، سامانه پیام شهر و...
- آموزش پیمانکاران طرف قرارداد با منطقه در ارتباط با مسائل زیست‌محیطی، ایمنی و بهداشت
- الحاقیه بند ایزو 14001 در کلیه قراردادهای منعقده با پیمانکاران در سطح منطقه و موظف شدن آنها به رعایت کلیه مسائل زیست محیطی
- ارتباط با سایر سازمان‌ها از قبیل سازمان محیط زیست، سازمان بازیافت و تبدیل مواد و … در رابطه با مسائل زیست محیطی مرتبط با فعالیت آنها